Awdur a aned yn Nhregaron yn clodfori hanes y fro mewn cyfrol newydd ar gyfer yr Eisteddfod

Ganed yr awdur, D. Ben Rees, yn Nhregaron, a magwyd ef yn Llanddewi Brefi. Mae’n adnabyddus fel awdur toreithiog yn y Gymraeg a’r Saesneg ac mae’n un o bregethwyr amlycaf ei enwad. Mae’n byw yn Lerpwl ers 1968.

Ond er iddo fudo, gellid honni mai dyn ei filltir sgwâr ydyw yn dal i fod. Yn y gyfrol hon, Hanes Tregaron a’r Cyffiniau, aiff ati i gyflwyno rhai o unigolion mwyaf lliwgar y fro – rhai’n enwogion, eraill yn llai adnabyddus, ond pawb yn cyn ddifyrred â’i gilydd. Ceir yma enwau sy’n canu cloch, megis Ambrose Bebb, Cassie Davies, Joseph Jenkins, a chymaint mwy. Ond yn ogystal â’r bobl, teflir y chwyddwydr ar y pentrefi cyfagos hefyd, o Lanilar i Lanfair Clydogau, o Fronnant i Fetws Bledrws.

Meddai D Ben Rees:

“Roedd rhai o’r bobl a fagwyd yn Nhregaron a’r cyffiniau yn enwau cyfarwydd yn hanes Cymru fel Henry Richard a W. Ambrose Bebb. Roedd eraill yn llawer llai adnabyddus, fel fy nhad-cu, William Rees. Ond yn ei ddydd, [roedd] yn gymeriad cofiadwy a gweithgar yn y dref. Lluniais gofnodau am bobl a gofiwn yn Nhregaron, Llangeitho, Berth, Swyddffynnon a Llanddewi Brefi, yn arbennig ffrindiau ysgol a chapel a ffrindiau’r cae chwarae.”

Mae’r newyddiadurwr Huw Edwards wedi talu teyrnged i’r awdur am ei gamp yn rhagair y gyfrol. Meddai:

“Prin bod rhaid imi ddweud mai Ben, yn ôl pob tebyg, yw’r person mwyaf cymwys i lunio cyfrol bwysig fel hon i ddathlu dyfodiad y Brifwyl i’w ardal enedigol. I’r sawl sy’n adnabod perfedd Ceredigion yn dda, cewch hyd i drysorau newydd rhwng y cloriau. I’r sawl sy’n ymweld am y tro cyntaf, cewch y fraint o werthfawrogi cymeriad arbennig yr hen Sir Aberteifi.”

Mae Hanes Tregaron a’r Cyffiniau gan D. Ben Rees ar gael nawr (£14.99, Y Lolfa).