Gwenda Owen
Ganwyd Gwenda Owen yn 1965 a'i magu ar aelwyd gynnes ffermdy Capel Ifan ym mhentref Pontyberem yng Nghwm Gwendraeth, ardal sy'n agos iawn ati, ac ardal y mae Gwenda'n ei hystyried fel "lle bach gore'r byd". Aeth i'r ysgol fabanod ym Mhontyberem, ac yna ymlaen i Ysgol Uwchradd y Gwendraeth, ond roedd ei diddordeb mewn canu wedi dechrau ymddangos ymhell cyn mynd i'r ysgol uwchradd. Dechreuodd Gwenda ganu pan oedd ond rhyw chwech oed, a hynny drwy'r capel a'r ysgol Sul, ac eisteddfodau lleol hefyd. Roedd yn hoff iawn o ganu, ac roedd yn cael llawer o gyfle i ganu ac actio yn yr ysgol. Ym 1991 cafodd Gwenda'r cyfle i ryddhau ei chas�t cyntaf ar label Fflach sef Ffenestri'r Gwanwyn. Gwerthodd y cas�t yn dda, ac enillodd Gwenda nifer o gefnogwyr ar hyd a lled Cymru. Ddwy flynedd yn ddiweddarach, rhyddhawyd ei hail gasgliad o ganeuon sef 'Aur o Hen Hafau', gyda phrif g�n y cas�t yn addasiad o glasur y Monkees sef 'Daydream Believer'. Daeth y trobwynt cyntaf yng ngyrfa Gwenda pan enillodd cystadleuaeth C�n i Gymru ym 1995 a ddarlledwyd yn fyw o Bafiliwn Pontrhydfendigaid. 'C�n i'r Ynys Werdd' oedd enw'r g�n fuddugol, wedi'i hysgrifennu ar y cyd gan Richard Jones ac Arwel John. Mae pob enillydd "C�n i Gymru" yn mynd yn eu blaen i gynrychioli Cymru yn yr W�yl Ban Geltaidd yn Iwerddon. Enillodd Gwenda'r gystadleuaeth honno hefyd gyda'r hudolus 'C�n i'r Ynys Werdd'. Yn 2003 cyhoeddodd Gwenda ei hunangofiant o dan y teitl Ymlaen �'r G�n, yn cynnwys manylion am ei brwydr ddewr yn erbyn cancr y fron.
LLYFRAU GAN YR AWDUR
