Gwynfor Evans
Ganed Gwynfor Evans ym Mharri, De Cymru, yn fab i berchennig siop adrannol. Dysgodd Cymraeg, a daeth yn rhugl yn 17 oed. Addysgwyd ym Mhrifysgol Aberystwyth a Choleg St John, Rhydychen lle raddiodd fel cyfrieithiwr. Daeth gwleidyddiaeth Gwynfor Evans i'r amlwg tra'n fyfyriwr yn Aberystwyth, Sefydlodd gangen o Blaid Cymru, a oedd yn blaid ymylol ar y pryd. Roedd yn heddychwr ac felly gwrthododd ymladd yn yr Ail Ryfel Byd. Yn 1945, ddaeth yn Lywydd o Plaid Cymru, a ymgyrchodd i arbed boddi pentref Cwm Celyn, ger y Bala. Er i'r ymgyrch fod yn aflwyddianus, a boddwyd yr ardal i greu ffynhonell dwr i Lerpwl, roedd y digwyddiad wedi cynnyddu'i cefnogwyr. Yn 1966, llwyddodd yn gwbwl annisgwyl i ennill is-etholiad yng Nghaerfyrddin. Blwyddyn yn ddiweddarach fe basiwyd y ddeddf gyntaf Iaith Gymraeg. Heriodd Margaret Thatcher ac ennill drwy bygwth newynu i farwolaeth i achos sefydlu S4C yn 1980 ar ol i'r brif-weinidog dorri ei gair. Roedd yn ymgyrchydd diflino ar faterion fel yr iaith a hunaniaeth ddiwylliannol. Bu farw Gwynfor Evans yn 2005.
LLYFRAU GAN YR AWDUR
1-6 o 7 | 1 2 | |
Cyntaf < > Olaf |